İlaç allerjisi nedir?

İlaç allerjileri bağışıklık sistemi tarafından geliştirilen aşırı duyarlılık reaksiyonlarıdır. Bağışıklık sistemi önce ilacı tanır, tekrarlayan kullanımlar sonrasında da allerjik reaksiyon gelişmesine neden olur.

Bu olaylar aynı ilacı kullanan her bir birey için aynı değildir. Aynı ilaç bir kişide allerjiye neden olurken diğer bir kişide allerjik reaksiyon oluşturmamaktadır. İlaç allerjilerinin gelişmesinde birçok faktör sözkonusudur ve bu faktörler çoğu kez her birey için farklıdır.  Ancak bu oluşan istenmeyen etkilerin nedeninin anlaşılması çoğu zaman son derece güçtür. Çünkü ilaca ait yan etkiler çok çeşitlidir. Bu etkiler “beklenen” ve “beklenmeyen” olarak ikiye ayrılabilir. Beklenen etkiler arasında ilacın aşırı dozda kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan bulgular, ilacın yan etkileri ve diğer ilaçlar ile etkileşimleri sayılabilir ve ilaçlarla görülen tepkilerin büyük bir oranını oluşturur (%70-80). Beklenmeyen etkiler daha küçük bir hasta oranında görülür. İlaç kullanımı sonrası ortaya çıkan “allerji” beklenmeyen bir etki tipidir ve tüm istenmeyen ilaç tepkilerinin %5-10’unu oluşturur.

İLAÇLARIN ALLERJİK OLUŞUNU BELİRLEYEN FAKTÖRLER

Tedavide çok fazla sayıda ilaç olmasına karşın bunların bazılarının kullanımı sonrası allerjik tepki daha sık görülür. En fazla allerjinin karşılaşıldığı ilaçlar antibiyotikler (penisilin, sefalosporin ve sülfonamidler), epilepsi ilaçları (fenitoin), ameliyatlarda hastayı uyutmak için kullanılan ilaçlardır. Bu sıklığı belirleyen hastaya ve ilaca ait bazı özellikler vardır.

İlaca ait özellikler aşağıdaki gibidir.

Hastaya ait özellikler ise aşağıda vurgulanmıştır.

İlaç allerjilerinin belirtileri nelerdir?

İLAÇ ALLERJİLERİNDE EN SIK OLARAK DERİ BELİRTİLERİ GÖRÜLMEKTEDİR:

1. Ürtiker (büyüklüğü 0.5 cm den birkaç cm’ye kadar değişen kaşıntılı kabarıklıklardır. Halk arasında “kurdeşen” veya “dabaz” olarak ta adlandırılır).

 2. Anjioödem (derinin daha alt tabakalarında sıvı birikmesi yani ödem ile ortaya çıkan ve kaşıntıdan ziyade yanma hissinin eşlik ettiği şişliklerdir. Genellikle yüzde, göz kapaklarında, dudaklarda, kollarda ve bacaklarda ve genital bölgede oluşmaktadır).

3. İlaç döküntüsü (deriden hafifçe kabarık, küçük, genellikle kaşıntılı, kızamık benzeri döküntülerdir).

4. Sabit ilaç döküntüsü (sorumlu olan ilacın her alınımında hep aynı bölgede ortaya çıkan bir çeşit deri döküntüsüdür).

DİĞER ORGAN VE SİSTEMLERİ TUTAN İLAÇ ALLERJİSİ BELİRTİLERİ NELERDİR ?

1. Gözler ve üst solunum yollarında;

        Gözlerde kızarıklık ve kaşıntı

        Burun tıkanıklığı ya da burun akıntısı,

         Burunda kaşıntı ve hapşırma

2. Alt solunum yollarında;

        Solunum zorluğu

        Hışırtılı solunum (vizing)

        Öksürük

3. Kalp ve damar sisteminde;

        Çarpıntı (nabız sayısında artma)

        Tansiyon düşüklüğü

4. Mide barsak sisteminde;

        Bulantı – kusma

        Karın ağrısı ya da karın krampları

5. Sinir sisteminde;

        Şuur bulanıklığı

        Bayılma

Anafilaksi (allerjik şok) nedir?

 İlaç alımı sonrası görülebilecek en tehlikeli tepki türüdür. İlaç alımını takiben dakikalar içinde ortaya çıkabilir. Tansiyon düşüklüğü, vücutta kızarma ve kabarmalar (ürtiker/anjioödem), boğazda tıkanıklık hissi (larinks ödemi), bilinç kaybı, nefes darlığı ve diğer bazı belirti ve bulguların en az ikisinin bir arada olduğu bir klinik bulgu topluluğudur. Hemen tedavi edilmezse yaşamı tehdit edici özelliği vardır. Nadir de olsa tüm sistemlere ait bu bulgular hepsi birarada görülebilir ve anafilaksi olarak adlandırılır. İlaç allerjilerinin en ağır formudur.

İLAÇ ALLERJİLERİNDE TESTLER:

Genel inanışın tersine belirli bir cilt testi veya kan testi ile bir hastanın hangi ilaçlara allerjisi olduğu tayini yapılamaz !
Hastanın anlattıkları doğrultusunda şüphe uyandıran ilaçla daha önceki araştırmalarda önerilen test yöntemleri ile tanıya ulaşılmaya çalışılır. Kullanılan testler; ilaca özel cilt testleri, kan testleri, ilacın kontrollü olarak tekrar uygulanması vs.dir.

I. CİLT TESTLERİ:

Cilt testleri (prick test ve deri içine uygulanan testler) her ilaç allerjisinin tanısında kullanılmaz. Şüphelenilen ilaç “IgE” adı verilen özel koruyucu antikor yapımına neden olduğu düşünülen gruptan ise -Tip 1 allerji yapan bir ilaç ise- cilt testleri uygulanır. Testte, ilaç sulandırılarak belirli aralıklar ile giderek artan dozlarda uygulanır. Testlerin ilacın kullanımından en az 4–6 hafta sonra yapılması gereklidir. Test öncesi hastaya detaylı bilgi verilmeli ve yazılı olarak onayı alınmalıdır. Testlerin acil yardım tedbirlerinin bulunduğu hastane koşullarında yapılması gereklidir. Cilt testlerinin tanıda kullanıldığı ilaçlar aşağıdaki gibidir.

KANDA YAPILAN TESTLER :

İlaç alımı sonrasında alınan kan örneklerinde süphelenilen ilacın yaptığı allerjik tepki tipine göre bazı incelemeler yapılabilir. Bunlar arasında ilaca özgü antikorlar (IgE ve/veya IgG tipi), eozinofil sayımı, triptaz düzeyi ölçümü, bazofil aktivasyon testi lenfosit transformasyon testi sayılabilir. Bu testlerin sonuçları sadece araştırılan ilaca aittir.

İLAÇ ALLERJİLERİNİN TEDAVİSİ

İki ana tedavi yöntemi vardır.
İlki o an için mevcut olan allerjiye yönelik tedavi edici uygulama, ikincisi ise bu allerjinin ileride bir daha meydana gelmemesi için yapılacak korunma tedbirleridir.

İlaçlar arasında çapraz reaksiyon ne demektir?

İlaçlar kimyasal maddelerdir. Bazı ilaçların kimyasal yapısı birbirine benzemektedir. Bu nedenle allerjiye neden olan ilaçtan isim olarak farklı da olsa, kimyasal yapısındaki benzerlikten dolayı başka bir ilaçta aynı şekilde allerjik reaksiyona neden olabilir. Buna çapraz reaksiyon denir. İlaç allerjisi olan hastalara reçete yazarken çapraz reaksiyon veren ilaçlar da gözönünde tutulur.